ارزیابی آسیب پذیری سفره ساحلی با استفاده از روش galdit و واسنجی آن با روش ahp

سابقه و هدف: آبهای زیرزمینی یکی از منابع اصلی تامین آب شرب، کشاورزی و ... می باشد، لذا توجه به امر مدیریت در سفره های آب زیرزمینی بسیار حائز اهمیت می باشد. تغییرات کیفیت منآبع آب زیرزمینی بخصوص در مناطق خشک با توجه به روند برداشت زیاد آب و کاهش تغذیه سبب ایجاد مشکلات زیست محیطی در آبخوان های کشور شده است. با توجه به روند برداشت بی رویه آب از منابع آب زیرزمینی به ویژه در مناطق ساحلی تعادل بین جبهه های آب شور و شیرین در اینگونه سفره ها بهم خورده است. مهمترین پارامترهای موثر جهت بررسی اثر تهاجم جبهه های آب شور دریا به ساحل عبارتند از نوع آبخوان اعم از آبخوان آزاد، آبخوان تحت فشار، نشتی و سایر، هدایت هیدرولیکی آبخوان، عمق سطح آب زیرزمینی بالاتر از سطح دریا، فاصله از نوار شور ساحلی،اثر پارامترهای کیفی آب شور دریا بر نوار ساحلی و ضخامت آبخوان که کلیه این پارامترها در یک شاخص آسیب پذیری به نام galdit ارائه و برای آسیب پذیری آبخوان های ساحلی مورد استفاده قرار می گیرد. از این رو ارایه راهکارهای زیست محیطی جهت بهره برداری بهینه و صحیح از سفره های ساحلی جهت عدم ورود آب شور از سمت دریا ضروری جلوه می نماید. مواد و روشها: در این تحقیق آسیب پذیری آبخوان ساحلی آستانه-کوچصفهان که یکی از آبخوان های حوزه سفیدرود و ساحلی دریای خزر می باشد با استفاده از شاخص galdit مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. شاخصgaldit یک مدل جدید و توسعه یافته برای بررسی و تعیین اثرات نفوذ آب شور به آبخوان ساحلی در اثر برداشت های بی رویه می باشد. به عبارت دیگر با کاربرد شاخص مذکور در این منطقه اثرات منفی آب شور و برداشت بی رویه آب زیرزمینی بر روی آبخوان ساحلی مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: بررسی اولیه نتایج این شاخص حاکی از این موضوع بود که نوار ساحلی اثر منفی روی وضعیت آسیب پذیری منطقه داشته است. به منظور بررسی و واسنجی مدل آسیب پذیری از همبستگی بین این شاخص با غلظت tds، نیترات، کلراید و سدیم استفاده و بعد از تجزیه و تحلیل های آماری، پارامتر tds جهت واسنجی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی با استفاده از نرم افزار expert choice انتخاب شد. انتخاب پارامتر tds با توجه به شوری و املاح موجود در آب دریا که اثر مستقیمی روی ساحل می گذارد می تواند اثربخشی این شاخص آسیب پذیری را بیشتر کند. با استفاده از وزن های مولفه های مختلف خروجی مدل استخراج و وزن های بهینه برای منطقه برآورد گردید. نتیجه گیری: مدل نهایی نشان داد که در نوار نزدیک به ساحل میزان آسیب پذیری آب زیرزمینی به آلودگی بیشتر از سایر مناطق در آبخوان است. نتایج تحلیل سلسله مراتبی نشان می دهد پارامتر فاصله از دریا معیار حساس و با اهمیتی در شاخص galdit بوده و پس از واسنجی مدل مشخص گردید 30 درصد آبخوان در معرض جبهه های شور نفوذ آب دریا قرار گرفته است.